Alt Çene (Mandibular) 1. Ve 2. Molar Dişlerin Morfolojik Özellikleri
Mandibular (Alt Çene) 1. Molar Diş Morfolojik Özellikleri
Mandibular birinci molar dişi orta çizgiden itibaren altıncı diştir. Mandibular dişler arasında en büyük ve en güçlü olan birinci molardır. Süt dişlerinin distalinde sürer ve herhangi bir süt dişinin yerini almaz. Mandibulada süren ilk kalıcı dişler birinci molar dişleridir ve altı yaş dişleri olarak adlandırılır. Maksiller ikinci premolar ve birinci molar dişleri ile oklüzyona gelir. Çiğnemede molar dişlerinin işlevi gıdaları öğütmektir. Dikey boyutun korunması ve kasların desteklenmesi ile estetik ve fonetik açıdan etkileri vardır.
Boyutları
| Total uzunluk | 21.5 mm |
| Kuron boyu | 7.5 mm |
| Kök boyu | 14 mm |
| Kuron genişliği | 11 mm (Kolede 9 mm) |
| Kuron kalınlığı | 10.5 mm (Kolede 9 mm) |
Özellikleri
Alt birinci molar, alt diş arkının en büyük dişidir. İki bukkal, iki lingual, bir distal tüberkül olmak üzere iyi gelişmiş beş tüberküle sahiptir.
Kuronun mesio-distal boyutu, bukkolingual boyutundan yaklaşık 1mm daha fazladır. Serviko-oklüzal boyut en küçük boyuttur. Diğer mandibular dişler arasında en geniş bukko- lingual kuron boyuna ve oklüzo-servikal kuron boyuna sahiptir. Oklüzal yüzey geniştir. Molar dişler içinde en uzun köklü diş mandibular birinci molarlardır. Bukkolingual olarak geniş olan mesial ve distal kökler birbirinden oldukça ayrıktır. Mesial kök daha geniş ve distale eğimlidir. Distal kök servikal bölümde daha geniş, yuvarlak ve distale yöneliktir.
Bukkal Yüz
Bukkal yüz, oklüzal yüzden servikal çizgiye doğru daralan bir yamuk görünümündedir. Bu yüzde oklüzo-servikal yönde uzanan iki oluk üç tüberkül vardır. Mesialdeki oluk mesio-bukkal gelişim oluğu adını alır ve mesio-bukkal tüberkül ile disto- bukkal (orta tüberkül) tüberkülü birbirinden ayırır. Distaldeki oluk disto-bukkal gelişim oluğu adını alır ve disto-bukkal (orta) tüberkül ile distal tüberkülü birbirinden ayırır. Bukkal yüzden bakıldığında mesio-lingual ve disto-lingual tüberküllerin oklüzal yüze bakan tüberküllerinin bir kısmını izleme olanağı vardır. Mesio-bukkal kenar, oklüzalden servikale doğru düzgün bir dışbükeylik gösterirken disto-bukkal kenar oklüzalden servikale doğru önce dışbükeylik sonra da hafif içbükeylik göstererek uzanır. Bukko-oklüzal kenar uzunluğu servikal kenardan daha uzundur. Bukkal yüz tümü ile dışbükey yapıdadır, bu yapı 1/3 servikalde ve ekvator hattında maksimum olur.
Lingual Yüz
Bukkal yüzden daha küçük ve kare biçiminde oluşmuştur. Lingual yüzün ortasında uzanan lingual gelişim oluğunu iki tüberkül şekillendirir. Bunlardan mesialdekine mesio- lingual tüberkül, distaldekine disto-lingual tüberkül adı verilir. Mesio lingual tüberkül daha büyük ve daha uzun yapıdadır.
Mesio-lingual kenar, disto-lingual kenardan daha uzundur. Her iki kenarda dışbükey olarak şekillenmiştir. Lingual yüzden bakıldığında her iki lingual tüberkülün lingual yüzleri ile birlikte disto-bukkal (orta) tüberkülün oklüzal yüze bakan kısmının bir bölümü de izlenebilir. Servikal çizgi lingual yüzde dışbükeyliği oklüzal yüze bakan hafif bir kurvatür şekillendirerek uzanır.
Mesial Yüz
Servikalden oklüzale ve mesialden distale doğru daralan bir yamuk Şeklindedir. Tümü ile hafif dışbükey oluşmuştur. Mesial yüzden bakıldığında mesio-lingual ve mesio-bukkal tüberküller ile bunları birleştiren oklüzal kenar sırtı izlenebilir. Mesio-lingual tüberkül, mesio-bukkal tüberküle oranla daha büyük, daha uzun ve daha sivri şekillenmiştir. Kısa olan mesio-bukkal tüberkülün tepe noktasının oklüzal yüzün ortasına daha yakın bir konumda olduğu görülür. Bu nedenle mesio-bukkal kenar, mesio-lingual kenara oranla daha dışbükey yapıdadır. Servikal çizginin mesial kurvatürü oklüzal yüze doğrudur ve 1 mm derinlik gösterir.
Distal Yüz
Mesial yüze benzer ancak daha küçüktür. Komşu diş ile temas bölgesi mesial yüze oranla daha yukarıdadır. Distal yüzden bakıldığında disto-lingual, distal, disto-bukkal (orta) ve mesio-lingual tüberküllerin distal yarıları ile birlikte disto-bukkal gelişim oluğunun bukkal yüz üzerindeki uzantısı izlenebilir. Distal yüz tümü ile dışbükey görünümdedir. Bu yüze komşu disto-lingual ve disto-bukkal tüberküller arasında belirgin boyut farkı görülür. Disto-lingual tüberkül, daha büyük, daha yüksek ve daha sivri olarak şekillenmiştir. Disto- bukkal tüberkülün tepe noktası oklüzal yüzün ortasına daha yakın olduğundan disto-lingual kenar kurvatürü, mesio-lingual kenar kurvatüründen daha kısa fakat daha dışbükey Şekilde uzanır. Servikal çizgi distal yüzde düz olarak uzanır.
Oklüzal Yüz
Mesialden distale ve bukkalden linguale doğru daralan bir yamuk görünümündedir. Oklüzal yüzü sınırlayan kenarlar uzunluk sırasına göre şöyle belirlenebilir.
ØBukko-oklüzal kenar
ØLingual-oklüzal kenar
ØMesio-oklüzal kenar
ØDisto-oklüzal kenar
Oklüzal yüzün tam ortasındaki santral çukurdan itibaren mesial ve distale uzanan santral oluk, mesial ve distal kenarlara yakın, bukkal ve lingual yönde iki yan dal vererek mesialde, mesial triangular fossa’yı distalde ise distal triangular fossa’yı oluşturur. Santral oluktan bukkal yönde iki, lingual yönde ise bir adet oluk ayrılır. Bukkal yönde uzanan iki oluktan mesialdeki oluğa mesio-bukkal gelişim oluğu adı verilir. Distaldekine ise disto- bukkal gelişim oluğu adı verilir. Santral oluktan ayrılıp lingual yüzde uzanan oluğa da lingual gelişim oluğu denir. Oklüzal yüz üzerinde oluşan bu oluklardan mesio-bukkal gelişim oluğu, mesio-bukkal tüberkül ile disto-bukkal (orta) tüberkülü, lingual gelişim oluğu ise mesio-lingual ve disto-lingual tüberkülleri birbirinden ayırır. Özellikle oklüzal yüzün lingual yarısında santral oluktan lingual yönde ayrılan kısa gelişim olukları görülebilir. Bu oluklar oklüzal yüz üzerinde sonlanır.
Alt birinci molar dişin çiğneyici yüzünde oluşan beş tüberkül büyükten küçüğe doğru Şöyle sıralanabilir:
ØMesio-lingual tüberkül
ØDisto-lingual tüberkül
ØMesio-bukkal tüberkül
ØDisto-bukkal (orta) tüberkül
ØDistal tüberkül
M-Mesial, D-Distal, B-Bukkal, L-Lingual, O-Oklüzal, sf-Santral Fossa, so-Santral Oluk, mtf- Mesial Triangular Fossa, dtf-Distal Triangular Fossa, mbgo- Mesiobukkal Gelişim Oluğu, dbgo-Distobukkal Gelişim Oluğu, lgo-Lingual Gelişim Oluğu, mbt-Mesiobukkal Tüberkül, dbt-Distobukkal Tüberkül, dt-Distal Tüberkül, mlt-Mesiolingual Tüberkül, dlt-Distolingual Tüberkül
Kökler
Alt birinci büyük azı dişinin biri mesialde diğeri distalde iki kökü vardır. Mesial kök distal köke oranla daha büyük oluşmuştur. Köklerin her ikisi de bukko-lingual yönde, mesio- distal yöne oranla iki misli genişlik gösterir. Her iki kökün uç kısımları distale eğimlidir.
Alt Birinci Molar Dişlerin Sağ ve Sol Ayrım Özellikleri
Sağ ve sol alt birinci büyük azı dişlerinin ayırımında aşağıdaki ölçütlerden yararlanılır:
ØMesio-oklüzal kenar, disto-oklüzal kenardan daha geniştir.
ØOklüzal yüzde bulunan beş adet tüberkülden üç tanesi bukkal yüzde iki tanesi lingual yüzde yer almıştır.
ØBu tüberküller mesialden distale doğru küçülerek sıralanır.
ØKökler mesio-distal yönde yer alır, büyük kök mesial köktür, kök uçları distale eğimlidir.
Alt Birinci Molar Dişlerin Sağ ve Sol Ayrım Özellikleri
Sağ ve sol alt birinci büyük azı dişlerinin ayırımında aşağıdaki ölçütlerden yararlanılır:
ØMesio-oklüzal kenar, disto-oklüzal kenardan daha geniştir.
ØOklüzal yüzde bulunan beş adet tüberkülden üç tanesi bukkal yüzde iki tanesi lingual yüzde yer almıştır.
ØBu tüberküller mesialden distale doğru küçülerek sıralanır.
ØKökler mesio-distal yönde yer alır, büyük kök mesial köktür, kök uçları distale eğimli
Mandibular 2. Molar Dişlerin Morfolojik Özellikleri
Boyutları
| Total uzunluk | 20 mm |
| Kuron boyu | 7 mm |
| Kök boyu | 13 mm |
| Kuron genişliği | 10.5 mm (Kolede 8 mm) |
| Kuron kalınlığı | 10 mm (Kolede 9 mm) |
Özellikleri
Alt ikinci molar işlevde alt birinci molara yardımcıdır. Bütün boyutları, alt birinci molara göre daha küçüktür. Bu dişin hemen hemen birbirine eşit gelişim gösteren iki bukkal ve iki lingual tüberkülü vardır. Birinci alt molardaki gibi beşinci tüberkül bu dişte yoktur. Disto-bukkal tüberkül daha büyüktür. Oklüzalden bakıldığında mandibular ikinci moların mesio-bukkal kısmının kabarık ve belirgin oluşu, mandibular molar dişlere özgüdür. Distal aproksimal temas yüzeyi, hem bukko-lingual mesafenin hem de oklüzo-servikal mesafenin ortalarında yer alır. Bu özelliği diğer dört dişle paylaşır (maksiler lateral kesici, maksiler kanin, maksiler birinci molar ve maksiler ikinci molar). iyi gelişmiş mesial ve distal iki kökü vardır. Bu kökler alt birinci molardaki gibi olmasa da bukko-lingual olarak geniştir ve yine alt birinci molardaki kadar ayrık değildir. Molar dişlerde biri çiğneyici yüz olmak üzere beş yüzey bulunur.
Bukkal Yüz
Bukkal yüz görünümü dörtgen şeklindedir. Bu yüzün orta kısmında uzanan bukkal oluk, bukkal yüzün ortasında çatal şeklinde ayrılarak sonlanır. Bu oluğun şekillendirdiği tüberküllerden mesialdekine, mesio-bukkal tüberkül, distaldekine, disto-bukkal tüberkül adı verilir. Mesio-bukkal tüberkül, disto-bukkal tüberkülden daha büyüktür. Disto-bukkal tüberkül ise daha sivri şekillenmiştir. Mesio-bukkal ve disto-bukkal kenarlar dışbükey şekilde oluşmuşlardır. Bukkal yüzün tümü dişin ekvatorunda artan bir dışbükeylik gösterir. Bukkal yüzde servikal çizgi, oklüzal yüze doğru köklerin üzerinde dışbükey bifurkasyon bölgesi üzerinde ise içbükey olarak şekillenmiştir.
Lingual Yüz
Dörtgen görünümündedir. Lingual oluk bu yüzde mesio-lingual ve disto-lingual tüberkülleri ayırır. Mesio-lingual tüberkül, disto-lingual tüberkülden daha büyüktür. Mesio- lingual ve disto-lingual kenarlar düzgün dışbükey yapıdadır. Lingual yüzden bakıldığında Mesio-lingual ve disto-lingual tüberküller ile birlikte disto-bukkal tüberkülün bir bölümü de izlenebilir. Servikal çizgi, köklerin üzerinde dışbükey, bifurkasyon bölgesi üzerinde oklüzale doğru içbükey şekilde uzanır. Lingual yüzün dışbükeyliği oklüzal yüzden daha azdır.
Mesial Yüz
Lingualden bukkale doğru daralan bir yamuk şeklindedir. Mesial yüzden bakıldığında mesio-bukkal ve mesio-lingual tüberküllerin yanı sıra disto-bukkal tüberkülün bir kısmı da izlenebilir. Mesio-lingual tüberkül, mesio-bukkal tüberkülden daha uzundur ve tepe noktası oklüzal yüzün ortasından daha uzaktır. Mesio-bukkal tüberkülün tepe noktası oklüzal yüzün ortasına daha yakın olduğundan mesio-bukkal kenar, mesio-lingual kenardan daha dışbükey yapı gösterir. Servikal çizgi mesial yüzde 1 mm lik eğim gösterir.
Distal Yüz
Mesial yüze benzer ancak disto-oklüzal kenarın servikal çizgiye olan uzaklığı, mesio- oklüzal kenarın servikal çizgiye olan uzaklığından daha fazladır, bu yüzden distal yüzden bakıldığında mesialdeki tüberküller görülmez. Disto-bukkal ve disto-lingual tüberküllerin distal yüz üzerinde bir fissür ile ayrıldıkları görülür. Disto-lingual tüberkül, disto-bukkal tüberkülden daha küçük fakat daha sivri yapıdadır. Disto-bukkal tüberkülün tepe noktası oklüzal yüzün ortasına daha yakın olduğundan, disto-bukkal kenar, disto-lingual kenardan daha dışbükey görünümdedir. Servikal çizgi distal yüzde düz olarak uzanır.
Oklüzal Yüz
Bukkalden, linguale, mesialden distale doğru hafifçe daralan bir yamuk şeklindedir. santral çukur oklüzal yüzün tam ortasında yer alır. Santral çukurdan bukkal yöne uzanan oluğa bukkal gelişim oluğu adı verilir, bu oluk mesio-bukkal ve disto-bukkal tüberkülleri ayırır. Lingual yönde uzanan oluk ise lingual gelişim oluğu adını alır ve mesio-lingual ve disto-lingual tüberkülleri ayırır. Santral oluğun mesial ve distaldeki uzantıları ise bukkal ve lingual yönde iki dala ayrılarak mesial ve distal iki küçük üçgen çukur oluşturur. Santral oluğun mesial uzantısı mesio-bukkal ve mesio-lingual tüberkülleri, distal uzantısı disto- bukkal ve disto-lingual tüberkülleri ayırır.
Santral oluktan ayrılan tüm olukların uzantıları boyunca küçük yan olukçuklar görülür, bunlar oklüzal yüz üzerinde kısa boyutlarla sonlanır. Oklüzal yüz üzerinde şekillenen dört adet tüberkül büyüklük sırasına göre şöyle sıralanabilir:
Ø Mesio-bukkal tüberkül
Ø Mesio-lingual tüberkül
Ø Disto-bukkal tüberkül
Ø Disto-lingual tüberkül
Bukkal tüberküllerin tepe noktaları, lingual tüberküllere oranla oklüzal yüzün ortasına daha yakın konumdadır. Bundan dolayı oklüzal yüzden bakıldığında bukkal yüzün ekvatora kadar olan kısmı görülebilir.
M-Mesial, D-Distal, B-Bukkal, L-Lingual, O-Oklüzal, sf-Santral Fossa, so-Santral Oluk mtf- Mesial Triangular Fossa, dtf-Distal Triangular Fossa, mbgo- Mesiobukkal Gelişim Oluğu, bgo-Bukkal gelişim Oluğu, dbgo-Distobukkal Gelişim Oluğu, lgo-Lingual Gelişim Oluğu, dlgo-Distolingual Gelişim Oluğu, mlgo-Mesiolingual Gelişim Oluğu
Kökler
Alt ikinci molar dişin biri mesialde diğeri distalde yer alan iki kökü vardır. Mesial kök distal köke oranla daha büyüktür. Her iki kök de distale eğimlidir.
Alt ikinci Molar Dişlerin Sağ ve Sol Ayırım Özellikleri
Sağ ve sol alt ikinci büyük azı dişlerinin ayırımında aşağıdaki ölçütlerden yararlanılır:
Ø Mesio-bukkal tüberkül en büyük tüberküldür.
Ø Lingual tüberküller, bukkal tüberküllere oranla daha yüksek ve daha sivri oluşmuşlardır.
Ø Büyük olan kök mesialde, küçük olan kök distalde yer almıştır, her iki kökün uç kısımları distale dönüktür.
